Autor: Wojciech Żukowski

Wytwarzanie głosu u różnych osób jest niejednolite, nieraz błędne. Chodzi o to, by wytwarzać dźwięk możliwie najlepszy, dźwięczny i bez wysiłku. W tym celu wykorzystujemy znane z akustyki zjawisko rezonansu. Kierując umiejętnie strumień drgającego powietrza do przestrzeni oddżwiękowych (na maskę) przy niewielkim wysiłku wytwarza się automatycznie dźwięczny i silny głos. Natomiast przez niskie ustawienie krtani w czasie emisji głosu powiększamy przestrzenie rezonansowe oraz wytwarzamy pewnego rodzaju opór między działaniem krtani i prądem powietrza, co przyczynia się walnie do wytwarzania tonów pełniejszych i bardziej skoncentrowanych. Można lektorom polecić poniższe ćwiczenia:

• Postawa w małym rozkroku. Ramiona luźno opuszczone unosimy zdecydowanym ruchem w bok do poziomu barków z jednoczesnym pełnym, głębokim wdechem. Wydech wykonujemy nucąc na najwygodniejszej głosce i wysokości dźwięku z jednoczesnym jak najpowolniejszym opuszczaniem ramion bokiem w dół.

• Przebieg ćwiczenia podobnie jak wyżej. Ruch ramion z dołu bokiem w górę z wdechem, powolny opad ramion bokiem w dół z nuceniem.

• Postawa w małym rozkroku, ręce splatamy z tyłu. Unosimy splecione ramiona i wykonujemy wdech. Podczas tego ruchu uwypuklamy klatkę piersiową (szczególnie jej dolną część). Powolny opad splecionych ramion w dół z nuceniem.

• Po uzyskaniu pewnej sprawności zaleca się podczas wdechu zamiast nucenia jednej głoski wymawianie: ma, me, mi, mo, nin, ma, nie… W następnym etapie: a, e,i, o, n, ą, ę. . . Wreszcie liczenie: raz, dwa, trzy itd.

UWAGA! Przy ćwiczeniach należy unosić ramiona tylko na tyle, aby nie spowodować znaczniejszego przesunięcia łopatek, ponieważ utrudniłoby to, a nie ułatwiło podparcie oddechowe.

Akcentem nazywamy specjalne podkreślenie danej sylaby w wyrazie. W języku polskim akcent gramatyczny jest stały i przypada na drugą sylabę od końca wyrazu. Zasady tej należy bezwzględnie przestrzegać.

•Od normy tej zachodzą następujące wyjątki: przy wyrazach obcego pochodzenia zakończonych na: -ika, -yka oraz –ik, –yk w liczbie mnogiej, akcent pada na trzecią zgłoskę od końca wyrazu. Np. logika, polityka, laik, plastyk, plastycy.

•Zmiany akcentu nie zachodzą przy wyrazach obcych całkowicie spolszczonych.

•Akcentowanie czasowników 1 i 2 osoby liczby mnogiej czasu przeszłego:

Zasada -wszystkie czasowniki 1 i 2 osoby liczby mnogiej czasu przeszłego akcentuje się na trzecią sylabę od końca np.

my mówiliśmy (mó – wi – liś – my)
wy mówiliście (mó – wi – li – ście)
my chcieliśmy
wy chcieliście
my widzieliśmy
wy widzieliście
my podróżowaliśmy
wy podróżowaliście
my rysowaliśmy
wy rysowaliście
my graliśmy
wy graliście
my spotkaliśmy się
wy spotkaliście się

Wniosek: WAŻNE! W czasownikach zawsze, kiedy występuje końcówka -liśmy, –liście akcentuje się trzecią sylabę od końca!

W posłudze lektora niezwykle ważna jest odpowiednia wymowa poszczególnych głosek. W niektórych okolicach Polski następuje zamiana a na o, np. ja na jo, y na i, np. krzyż na krziż. Przy wymawianiu nosówek ci, ę spotyka się wiele błędów. Np. przy końcu wyrazu idę wymawia się idem, jadą wymawia się jadom. Dla poprawności wymowy należy poznać układy narządów mowy przy samogłoskach:

A – usta maksymalnie otwarte, język spoczywa biernie w dolnej części jamy ustnej, za dolnymi zębami.
O – układ jak przy A z tym, że wargi nieco się zawężają i zaokrąglają.
U – wargi bardziej zaokrąglają się i bardziej zwężają.
E – wychodząc z pozycji samogłoski A szczęka dolna trochę się zamyka, język delikatnie się podnosi.
I – szczęka bardziej się zamyka, język więcej się podnosi.
Y – język i szczęka jak przy I lecz wargi zaokrąglają się jak przy U.
Ą – układ jak przy O z dodaniem nosówki, miękkie podniebienie obniża się.
Ę – układ jak przy E z dodaniem nosówki, miękkie podniebienie obniża się.